Karel

Hyndlu rímur — 5. ríma (Ferskeytt)

— Steinunn Finnsdóttir

Lemmata | Textatengsl
umgjörð ríman

1.
Formáli

Gladdi mæta gumma fyrr
gamansamleg ræða;
hlýtur nú að hvílast kyrr
hegðun mætra kvæða.

Skoða...

2.
Formáli

Vikin er nú venjan sú
úr vorri lund ókyrri;
iðka flestir annað nú
en mennirnir fyrri.

Skoða...

3.
Formáli

Numið hef ég náms úr byggð
af nýtum spjóta hlynum:
héldu fast, ef hétu tryggð
heiðnir sinum vinum.

Skoða...

4.
Formáli

Horskir beittu Hildar kníf
og heiftir vondar tepptu;
margir fyrri létu líf
en lofuðum tryggðum slepptu.

Skoða...

5.
Formáli

Nú er komin önnur öld,
ekki það ég skreyti;
þekkjast geðin þjóða köld,
þó tryggð eftir leiti.

Skoða...

6.
Formáli

Gjörist margra girndin meir
Í geðinu öngum vægja;
ekki eru vinir allir þeir
í augun á þér hlæja.

Skoða...

7.
Formáli

Að heimsins vana hyggju mín
hneigt hef nokkrar stundir;
þegar fagurt flærðin skín,
falskast býr þá undir.

Skoða...

8.
Formáli

Svo er margra döpur dyggð
með dirfsku slíkra klækja;
undirferli, öfund, lygð
allmargir nú rækja.

Skoða...

9.
Formáli

Þeim allt verði það til dárs
í þessum menntum fræddum;
ég planta ei könnu pel það Hárs
persónum guðhræddum.

Skoða...

10.
Formáli

Þó hvarfli mér um hyggju reit
hölda verri að sæma,
einn guð manna muninn veit,
ég má þar ei frekt um dæma.

Skoða...

11.
Formáli

Ójöfnuð þeim gefi grun
góðra og vondra hylli,
sem kvala og sælu kynstra mun
kalla ég á milli.

Skoða...

12.
Formáli

Ef réttum orðum reiðast þeir
og ranglega sig prísa,
eg skal herða á því meir
og það rétt bevísa.

Skoða...

13.
Formáli

Útlegg ég það orðið rétt
aðköst vondra manna;
áhlaup þeirra ekki létt
eru þeim þaug kanna.

Skoða...

14.
Formáli

Frómra manna er hjörtun hrein
hentuga þanka fremja,
upp þaug taka öngvan stein
aðra með að lemja.

Skoða...

15.
Formáli

Ónytsamlegt iðju starf
ertir hyggju slóðir;
ekki tala um það þarf:
allir þykjast góðir.

Skoða...

16.
Formáli

Einhvörn veginn flest allt fer,
frekt ei um það klífa;
vöndust þraut það virðist mér
í veröldu rétt að lifa.

Skoða...

17.
Formáli

Hvörn þann sælan hef ég nú
í hugskotsaugum séðan,
sem að rétt í sannri trú
er sofnaður burtu héðan.

Skoða...

18.
Formáli

Gefi það sannur græðarinn skír
vér gleymum styggð og lasti,
þegar að oss dunar dýr
dagur vor heims síðasti.

Skoða...

19.
Formáli

Mínu verður minni stanz
mansöngs ljóð að þylja;
hneigunst vær til hégómans;
heyra hann margir vilja.

Skoða...

20.
Formáli

Þó mín hegðan hyggju eims
heimsku orðum tæri,
brjótur stáls og bríkin seims
til betra vegar færi.

Skoða...

21.
Ríman

Mig rankar þar til rímu falls,
ræðu ég hennar stytti,
þar sem Hyndla kotið karls
um kveldið fyrir hitti.

Skoða...

22.
Ríman

Henni það í huga fló,
hlaðin nógum styggðum,
þessa nótt að þiggja ró
þar hjá manna byggðum.

Skoða...

23.
Ríman

Innan bæjar allt hvað sá
aðgætni fékk knúið;
við dyrnar staldrar dapurt þá
dýrið göngulúið.

Skoða...

24.
Ríman

Út komandi að innan sá
ellimóðan sprakka;
lágum rann sú læsa á
og leit á þennan rakka.

Skoða...

25.
Ríman

Síðan gekk á sama veg
svanninn elliþjáði,
býsna gleið og bogin mjög
bóndann finna náði:

Skoða...

26.
Ríman

„Fréttir nógar færi ég þér,
minn forni hyggju vegur;
hundur einn hér úti er
ærið furðanlegur.

Skoða...

27.
Ríman

Eru hans næsta augun klár,
—af þeim tárin hrynja,—
langvaxinn, að litnum grár,
lítið ég um hann skynja.

Skoða...

28.
Ríman

Hygg ég, að hann hugvit til
hafi í meira lagi;
viðtöku ég veita vil
vesölu þessu hræi.

Skoða...

29.
Ríman

Okkar pening óspakan
illa fáum séðan;
geitur okkar ef geyma kann,
gjörum það á meðan.“

Skoða...

30.
Ríman

Frú þá réði furðu snöggt
fram að dyrunum leggja;
rakkinn hafði ráðið glöggt
ræðu þeirra beggja.

Skoða...

31.
Ríman

Mýkja réði málróm sinn
mættust lindin spanga;
hún bað hund í húsið inn
hræðslulaust að ganga.

Skoða...

32.
Ríman

Mjög glaðan sig merkja lét;
mens það þóknast Hildi;
hún bar honum mat og bjó upp flet,
beint hvar liggja skyldi.

Skoða...

33.
Ríman

Þegar mett með þorngrund gekk,
í þankanum beiddi heppna;
lagðist þar, sem leyfi fékk,
langráfandi skepna.

Skoða...

34.
Ríman

Öll þar réðu atvik nú
eftir þeirri lenzku;
tíðum ekki taldist sú
treg á smalamennsku.

Skoða...

35.
Ríman

Á einum morgni, innir tal,
aftur hjónin vakna,
reisugum úr rekkju sal
rakkans burtu sakna.

Skoða...

36.
Ríman

Hjónin furðar þetta þá,
þótti undrum gegna;
lokur hurðar ljóst þau sjá
af lagi burtu dregnar.

Skoða...

37.
Ríman

Áfram hlupu og aftur á bak,
er þeim búið að gráta;
hjörð að norðan Hyndla rak
í hentugastan máta.

Skoða...

38.
Ríman

Glöddust þaug við þessa sjón,
þótti horfinn vandi;
bæði fagna Hyndlu hjón,
hún þeim tók þegjandi.

Skoða...

39.
Ríman

Býsna lengi bónda hjá
búinu veitti gætur;
hún þó skjaldan heima lá
hvorki um dag né nætur.

Skoða...

40.
Ríman

Um Gautlands kónginn gat ég fyrr,
er Gunnar hét að nafni;
genginn var sá um dauðans dyr
dýrra höfðingja jafni.

Skoða...

41.
Ríman

En Ásmundur, arfi hans,
eftir löndum réði;
haldinn var sá maki manns
með hóflyndu geði.

Skoða...

42.
Ríman

Umsjón sinn veitti vakt
vísir á Gauta láði;
um dimman skóg á dýra jagt
dögling reika náði.

Skoða...

43.
Ríman

Þengill iðkar þetta títt;
þar skal fyrst af segja,
að bar fyrir kónginn nokkuð nýtt;
nú má ég ekki þegja.

Skoða...

44.
Ríman

Gramur lítur gullhlaðs fold
á grænni dýra strindi;
engin klæði hennar hold
huldi í köldum vindi

Skoða...

45.
Ríman

Niflung sínu nær að veik
næmi hyggju tama;
hún með svarðar hallar reik
huldi sinn líkama.

Skoða...

46.
Ríman

Skammt frá henni lofðung leit
liggja belg af hundi;
þenkti hún um þennan reit
þengill ekki mundi.

Skoða...

47.
Ríman

Við fáráða falda þöll
fyrst ég get hann ræði:
„Þú skalt þiggja heima í höll
heiður og dýrleg klæði.“

Skoða...

48.
Ríman

Niftin hvörki nei né já
niflung auðs þá tjáði,
hunds yfir sig hamnum brá
og harðlega gelta náði.

Skoða...

49.
Ríman

Á heimferðar hleypti reit
hljóður af rauna efli;
fyrir drösuls fótum leit
fylkir rúnakefli.

Skoða...

50.
Ríman

Letur það á láðið slétt
lagði vífið unga,
hvað útskýrði hilmir rétt
hennar rauna þunga.

Skoða...

51.
Ríman

Hilmir heim til hallar snýr;
hugsun þung hann saddi;
í orðræðum örva Týr
öngva þegna gladdi.

Skoða...

52.
Ríman

Hér um gátur hafði þjóð,
hvar af mundi standa
það, að þengils gleðin góð
gengi af sínum vanda.

Skoða...

53.
Ríman

Forstjóri þess fræga lands
föstur á sig lagði;
margdyggðaðri móður hans
mengið þetta sagði.

Skoða...

54.
Ríman

Eyða bað hann efling kífs
og angri frá að snúa:
„Sé þín lyst að leita vífs,
lið skulu við út búa.

Skoða...

55.
Ríman

Óhöfðinglegt er,“ hún kvað,
„angurlega að þreyja;
auðgrundar nafn, ætt og stað
oss verðið að segja.“

Skoða...

56.
Ríman

„Ef að hún mér verður vís,
við skal ekki dvína;
til þeirrar ferðar þá ég kýs
þig og systur mína.

Skoða...

57.
Ríman

Karl hefur alið í koti einn hund;
kynning þá ef vissa,
eg kýs hann fyrir ektasprund
ella lífið missa.

Skoða...

58.
Ríman

Góðmannlega gullaðs Rist,
gegndu slíkum vanda;
mín vill hjartans fýsn sem fyrst
forlög slík af standa.“

Skoða...

59.
Ríman

Brosti og sagði burðugt víf,
—brúka skal nógar slægðir,—
„Nýtt kerlingar kætist líf,
þá kemst ég í slíkar mægðir.

Skoða...

60.
Ríman

Furða er ei, þó fegurð vífs
færi þér hugar trega;
brúðguma efnið, bölið kífs
berðu karlmannlega.“

Skoða...

61.
Ríman

„Raun skal verða,“ ræsir tér,
„á ráðagjörðar efni,
hvörnin sem þaug hyllist hér
hilmirs foldar Gefni.“

Skoða...

62.
Ríman

Hilmir sjálfur horna dans
hugaprúður efldi;
með höfðingjum múga lands
milding að sér stefndi.

Skoða...

63.
Ríman

Hljóðaði svo hilmirs boð:
Hvör sem þiggja vildi
fyrir sjötta sólar roð
sérhvör kominn skyldi.

Skoða...

64.
Ríman

Þorði ei sakir þengils valds
þessu neinn að hamla;
fyrir sig bauð úr koti karls
að kalla bóndann gamla.

Skoða...

65.
Ríman

Grams á fundinn geysitregt
þeim gekk að mjaða honum;
þegar karl fékk kónginn þekkt,
hann kvaddi hann eftir vonum.

Skoða...

66.
Ríman

Kveðju þeirri kóngur tók
kostulega og sagði:
„Óvenjulegt ómak jók
eg þér.“ Karlinn þagði.

Skoða...

67.
Ríman

Við aldraðan svo aftur tér
eyðir gullsins brennda:
„Hundtík þá, sem þjónar þér,
þú skalt mér afhenda.“

Skoða...

68.
Ríman

Hættleg karlsins hyggju fley
hræðslan réði að beygja;
þar fyrir ekki þorði nei
þengils orðum segja.

Skoða...

69.
Ríman

„Kastala fimm þú ker til valds,“
kóngur þetta sagði,
nýtur svo til nafnið jarls
nauðþurfanda lagði.

Skoða...

70.
Ríman

„Heim til byggða héðan mátt
hraður á burtu venda,
sagðan grip svo síðan mátt
sjálfum mér afhenda.“

Skoða...

71.
Ríman

Heim til byggða halur rann
og hitti gamlan sprakka;
gleðin olli, að gáði ei hann
gjefina kóngi að þakka.

Skoða...

72.
Ríman

Hér næst sína Hyndlu fann
halurinn skjótt að bragði
og gjörvallan aðburð þann
út fyrir henni lagði.

Skoða...

73.
Ríman

Mjúklega hana maðurinn bað
með sér heiman renna;
gekk hún treg, þó gjörði það,
grams höll þar til kenna.

Skoða...

74.
Ríman

Kominn þekkja karlinn nam
kóngur og hirðin bæði
og brúðar efni hunds í ham
hispurslaus í æði.

Skoða...

75.
Ríman

Til aðgæzlu hilmir fékk
hýrum perlu nornum;
athöfn hennar öll til gekk
Á eftir spádóm fornum.

Skoða...

76.
Ríman

Þegar buðlungs brúðar rabb
boðsmenn heyrðu snjallir,
af stillir hugðu stórlegt gabb
og struku á burtu allir.

Skoða...

77.
Ríman

Vanast ekki vísirs þekk
veizlan þar af náði;
síðan settust brúðar á bekk
buðlungs eftir ráði.

Skoða...

78.
Ríman

Gæðavínið gekk ei tregt;
görpum skiptist litur,
og brúðar efnið breytilegt
á bekknum miðjum situr.

Skoða...

79.
Ríman

Gelti af hennar góma kleif
og gól raddir fram leiddar,
á báðar höndur beit og reif,
so brúðir hrukku meiddar.

Skoða...

80.
Ríman

Döglings móður, döpur á kinn,
dvaldi í hug, þó þegði,
því þaug ósköp arfann sinn
undir þannin legði.

Skoða...

81.
Ríman

Friggju hadda foldin slyng
frá sér hörmum vendi;
hún dró sér af hendi hring
og Hyndlu á granir renndi.

Skoða...

82.
Ríman

Sefast hún við soddan réð
af sínum rauna hætti
og síðan leidd á buðlungs beð,
breytilegt þó þætti.

Skoða...

83.
Ríman

Systur og móður sjóli bað
að sænginni vel að huga
og sveina trúa í sama stað
svefn ei láta buga.

Skoða...

84.
Ríman

Í klæðum framan kurtix fljóð
kóngur upp sig lagði;
þá hljóðna gjörði um horska þjóð,
hamnum lausum sagði.

Skoða...

85.
Ríman

Hilmir ekki handseinn var
að hrifsa þessa tösku,
elds hann fram að báli bar
og brenndi hann upp að ösku.

Skoða...

86.
Ríman

Dögling tók þá dýrast vin,
dapra gullskorð nærði;
baugskorð gamla beztu sín
brúðarklæðin færði.

Skoða...

87.
Ríman

Laugaði brúði listugt fljóð,
loflega til reiddi,
síðan yfir seima slóð
sængurklæðin breiddi

Skoða...

88.
Ríman

Síðan gjörði að sofna nú
svanninn perlaþakti;
alla stund þá eldri frú
yfir henni vakti.

Skoða...

89.
Ríman

Vakna náði veiga nipt,
er vöfð var angurs línu:
„Hafi sá þökk, sem hefur mig svipt
háðuglegri pínu.

Skoða...

90.
Ríman

Hvörnin þyki þér, hrundin svinn,
hagað skiptafengi,
síðan þú gafst mér gullhring þinn?
Gjörla man ég það lengi.“

Skoða...

91.
Ríman

Mælti hin gamla gullhlaðs Lín
af glöðum hyggju brunni:
„Fyrir skiptin þessi þín
þökk sé hamingjunni.“

Skoða...

92.
Ríman

Mælti hin gamla menja Rist
móins dúns við lindi:
„Þann, ég veit, sem þig hefur misst,
þrýtur heimsins yndi.

Skoða...

93.
Ríman

Hagur þinn fyrri hrelldi brún
og hug samvizku minnar;
sæll ertu nú,“ sagði hún,
„sonur minn, konu þinnar.“

Skoða...

94.
Ríman

Andsvör þessi öðling sín
öll fékk niður mátað:
„Eigi er sú mengrund mín,
því mér hefur ekki játað.

Skoða...

95.
Ríman

Nú vil ég heyra,“ niflung tér,
„nauman gulls, þinn vilja
eða hvörs fyrir skuld að hægði þér
hættleg rauna kylja.“

Skoða...

96.
Ríman

„Þú hefur sjálfur,“ sætan tér,
„sorgum gjört mig svipta;
sómir ei, það segi þér,
sjálfri mig að gifta.

Skoða...

97.
Ríman

Herra góði vita má,
lög þaug hvör til setti;
meðan faðir minn er fróni á,
farga ég ei hans rétti.

Skoða...

98.
Ríman

Hef ég í þrjú ár harða pín
hlotið þessa að bera;
síðan gramur missti mín,
mun hann óglaður vera.

Skoða...

99.
Ríman

Situr það í sinni mér
sorg hans mætti þverra;
í yðar hvílu ei fyrri fer
en fundið hef ég þann herra.

Skoða...

100.
Ríman

Systir yðar má með mér,
milding, þangað fara.“
„Allt skal gjört, hvað girnizt þér,“
gramur réð aftur svara.

Skoða...

101.
Ríman

Búin voru borða dýr
brátt til þeirra ferða;
hesta flutti hjálma Týr
og herleg smíðin gerða.

Skoða...

102.
Ríman

Sigldi svo með selskap sinn,
—sæmd þann herra styður,—
í leynihafnir lagði inn
landi Roga viður.

Skoða...

103.
Ríman

Hoffólk sté á hófa gamm
horfið af jórnum rastar;
—reið svo brautir fagrar fram
fólkið skrautlegasta.—

Skoða...

104.
Ríman

Örðugt verður allt að tjá
í frásagnar bangi;
Viðrix læt ég vara lá
vikja að Loga kóngi.

Skoða...

105.
Ríman

Einatt var sá örva grér
í mannrauna starfi;
dögling tíðum dapur er
af dóttur sinnar hvarfi.

Skoða...

106.
Ríman

Vildi ei til þess verða fljótt
veiga skorðu hann gleymdi;
innir sagan eina nótt
öðling nokkuð dreymdi.

Skoða...

107.
Ríman

Þótti þegnum þverra þá
þraut hann undir lagði,
meðan horskur meiðir á
mönnum drauminn sagði:

Skoða...

108.
Ríman

„Vestan eftir öldum lands
eg sá þegna ríða;
sýndist mér þann múga manns
margar listir prýða.

Skoða...

109.
Ríman

Sýndist mér þar manna í mið
mitt sem geisli rynni;
lipran sú bar loftið við,
líkt og eldur brynni.

Skoða...

110.
Ríman

Þegar mér kom þetta nær,
þar að gæta fýsti,
gulls það voru Gefnir tvær;
glampinn af þeim lýsti.

Skoða...

111.
Ríman

Sárleg hrelling hyggju eims
hvarf mér þá úr sinni;
lindin önnur leizt mér seims
líkust dóttur minni.“

Skoða...

112.
Ríman

Síðan forlét svefnsins byggð
sikling vizku taman,
grams í brjósti gleði og hryggð
gjörði að blanda saman.

Skoða...

113.
Ríman

Fylkir vill og fylgdin þar
ferðmóða sig hvíla;
það frá höllu vísirs var
vösk ein talin míla.

Skoða...

114.
Ríman

„Röggsamlega ræði þér
ráðslögun þá mína,
að girnist ég hann gifti mér
göfuga dóttur sína.

Skoða...

115.
Ríman

Um hérvist vífs ei verði var
Viðrix þaktur eldi,
sem ég hyggi hún sé þar
hilmirs kyrr í veldi.“

Skoða...

116.
Ríman

Þegnar numdu þengils orð,
þaktir jötna röddu
gengu í höll og grams fyrir borð,
göfuglega kvöddu.

Skoða...

117.
Ríman

Kveðju kóngur tók og tér,
temur svo ræðu slóðir:
„Er svo við oss eigi þér
erindið, vinir góðir?“

Skoða...

118.
Ríman

Riddarinn einn sá röskleik ber
ræðu lét ei þverra:
„Yður sendir erum vér,
ágætasti herra.

Skoða...

119.
Ríman

Gramur Ásmundur Gunnarsson
get ég ei sæmdir skerði,
yðar dóttir ektakon
óskar sín að verði.

Skoða...

120.
Ríman

Þengil dróttin sveiptan sér
sorgar yfirbragði:
„Veifir handar verju er
villtur,“ gramur sagði.

Skoða...

121.
Ríman

„Mig hefur hæddan hamingju hnoss,
hvör má reyndur skilja;
því mun gramur geðraun oss
gjöra slíka vilja?

Skoða...

122.
Ríman

Hlaut ég dóttur hjúskap í;
hún á tryggð sig vandi;
bið ég aldrei bót á því
burt hún hvarf úr landi.“

Skoða...

123.
Ríman

Þengil dróttin sveiptan sér,
sorgin mjög hann reyrði;
Ásmundur þá heim með her
hófa dýrin keyrði

Skoða...

124.
Ríman

Þengill heyrði þennan gný.
þótti undrum gegna,
athuga vill, hvað olli því
eða hvað bar til fregna.

Skoða...

125.
Ríman

Út kom gramur og yfir sá
aðkomandi lýði;
hvör veit, nema hilmir þrá
hrindi og sorgar stríði?

Skoða...

126.
Ríman

Hverfa gjörði hryggðar skúr,
sem hilmirs gjörði að vitja;
brúðir þaktar bráins múr
á beizla dýrum sitja.

Skoða...

127.
Ríman

Dóttur sína þekkti þar
á þéttum beitla röðli;
báðar í einu brúðirnar
buðlung hóf úr söðli.

Skoða...

128.
Ríman

En honum þótti ekkert þrek
á örmum þær að bera;
hvör hans limur lifandi lék
af lukku slíkra kera.

Skoða...

129.
Ríman

Vildi ei sleppa vísir trúr
veiga skorðum sínum,
bar til sætis blíðar frúr
báðar á örmum sínum.

Skoða...

130.
Ríman

Föður sínum Signý þá
sagði háttinn rauna:
„Gjörði Ásmundur gleði þrá;
góðu skal það launa.“

Skoða...

131.
Ríman

Ásmundur þá öðling við
upp með röggsemd hafði
bónorð sitt með blíðan sið;
buðlungs svar ei tafði:

Skoða...

132.
Ríman

„Ef þú, gramur, giftir mér
göfuga systur þína,
ei mun ég þá aftra þér
að eignast dóttur mína.“

Skoða...

133.
Ríman

Keyptust þessu kóngar við;
kvinnur högunum játa;
brast þar ekki beztan sið
né brullups settan máta.

Skoða...

134.
Ríman

Þegar dvínar drykkju sveim,
deilu frægur valdur
með sína brúði sigldi heim,
samdi frægð um aldur.

Skoða...

135.
Ríman

Herra Logi og Hlaðbjörg sat
heima í Rogaveldi;
hönum ei kisa grandað gat;
gleði hún öngva felldi.

Skoða...

136.
Ríman

Dögling þótti drottning sú
dýrust heims um grundir,
horfði upp á hringa brú
hlæjandi allar stundir.

Skoða...

137.
Ríman

Fyrir augum var fegurð sú,
frá þó yrði að víkja;
hann gat ei séð af gullhlaðs brú;
þá gleymdist stjórnin ríkja.

Skoða...

138.
Ríman

Mér hefur ekki sagan sagt
sverðs af ylli meira;
yður mun leiðast ljóða vakt
lengur mitt að heyra.

Skoða...

139.
Ríman

Heldur mun yður hugnast þögn
en hér við auka fleira;
lagfæri nú ljóða sögn
lýðir þeir til heyra.

Skoða...

140.
Ríman

Öllum þeim ég óska góðs,
er á hafa hlýtt um stundir,
og dyggva eyju funa flóðs
fel ég blessan undir.

Skoða...

141.
Ríman

Svo skal lykja ljóða kver;
læt ég þar með standa;
fel ég yður meður mér
miskunn guðs til handa.

Skoða...

Hyndlu rímur, 5. ríma